Dokąd trafiają panele słoneczne pod koniec ich cyklu życia?
Andres Meesak, Estońskie Stowarzyszenie Energii PV
Według Międzynarodowej Agencji Energii Odnawialnej (IRENA), do 2050 roku zakończy swój cykl życia 78 milionów ton paneli słonecznych, a rocznie z paneli słonecznych powstawać będzie 6 milionów ton nowych odpadów. Ponieważ tylko 10% wszystkich paneli słonecznych, które przestały działać jest dziś poddawanych recyklingowi, nasuwa się pytanie, co dzieje się ze wszystkimi panelami pod koniec ich cyklu życia.
Zgodnie z przepisami unijnymi zużyte panele słoneczne należą do odpadów elektronicznych, a zakończenie ich cyklu życia reguluje Dyrektywa 2012/19/UE Parlamentu Europejskiego i Rady. Jej pierwsza wersja została przyjęta w 2003 roku, ale odniesienia do odpadów z paneli słonecznych zostały dodane wraz z ostatnią nowelizacją w 2012 roku. Zasady dyrektywy zostały przyjęte przez wszystkie kraje UE.
Rozporządzenie UE zakazuje składowania odpadów elektronicznych na wysypiskach i wymaga ich recyklingu ze względu na zawarte w nich toksyczne metale ciężkie takie jak ołów i kadm, które w przeciwnym razie mogą zanieczyścić wody gruntowe. Nie powinniśmy więc zastanawiać się, co jest rozwiązaniem droższym, a co tańszym – recykling to jedyna słuszna droga. Oczekuje się, że w przyszłości ponowne wykorzystanie paneli słonecznych stworzy dodatkowe miejsca pracy w dziedzinie zielonych technologii, a już teraz podejmowane są działania przygotowujące do radzenia sobie z większymi ilościami odpadów.
Wymagana technologia już istnieje w Europie – stosuje ją np. zakład recyklingu firmy Veolia we Francji, który może poddać recyklingowi 94,7% materiałów wykorzystywanych w panelach słonecznych. Jest to limit teoretyczny, ponieważ w gospodarce odpadami stuprocentowy recykling jest nieosiągalny (https://www.pv-magazine.com/2020/08/26/recycling-pv-panels-why-cant-we-hit-100/).
Najstarsza w Europie elektrownia słoneczna podłączona do sieci obchodziła właśnie swoje 40. urodziny i nadal z powodzeniem pracuje. W przypadku paneli słonecznych cykl życia o długości 25-30 lat jest więc raczej szacunkiem niż rzeczywistością. Panele słoneczne zaczęły być powszechnie montowane około 10 lat temu. Żywotność tych paneli słonecznych potrwa jeszcze 15-20 lat. Ponieważ panele z czasem tracą wydajność z powodu degradacji materiału, producenci zazwyczaj gwarantują ich sprawność po 25 lub 30 latach na poziomie 75-80 %. Po tym czasie, zwłaszcza w zastosowaniach mieszkaniowych, w większości przypadków panele nie są od razu usuwane, więc pracują jeszcze przez kolejne 10-20 lat. W dużych elektrowniach słonecznych natomiast ze względów ekonomicznych repowering może rozpocząć się przed 25.-30. rokiem eksploatacji, w ramach którego stare panele o niższej sprawności wymieniane są na nowe, efektywniejsze.
Według szacunków, wytwarzanie odpadów z paneli słonecznych na szerszą skalę nastąpi w latach 50. XXI wieku. Do tego czasu prawdopodobnie zostaną opracowane wystarczająco skuteczne metody i technologie rozdzielania materiałów z paneli słonecznych i innych odpadów elektronicznych oraz ich recyklingu. Te same problemy dotyczą wszystkich innych odpadów – na przykład odpadów po wypaleniu paliwa jądrowego, które obecnie umieszcza się w podziemnych składowiskach na następne 10 000 lat.
Utylizacja paneli słonecznych to ważny temat, a jego znaczenie będzie rosło wraz z końcem cyklu życia pierwszych paneli. Choć ich recykling stanie się już wtedy stałą praktyką, warto podkreślić, że odpowiedzialne zachowanie konsumentów również odegra ważną rolę w zapobieganiu niekontrolowanemu wprowadzaniu opadów z paneli fotowoltaicznych do środowiska.