Andres Meesak, Estońskie Stowarzyszenie Energii PV
Według Międzynarodowej Agencji Energii Odnawialnej (IRENA), do 2050 roku zakończy swój cykl życia 78 milionów ton paneli słonecznych, a rocznie z paneli słonecznych powstawać będzie 6 milionów ton nowych odpadów. Ponieważ tylko 10% wszystkich paneli słonecznych, które przestały działać jest dziś poddawanych recyklingowi, nasuwa się pytanie, co dzieje się ze wszystkimi panelami pod koniec ich cyklu życia.
Zgodnie z przepisami unijnymi zużyte panele słoneczne należą do odpadów elektronicznych, a zakończenie ich cyklu życia reguluje Dyrektywa 2012/19/UE Parlamentu Europejskiego i Rady. Jej pierwsza wersja została przyjęta w 2003 roku, ale odniesienia do odpadów z paneli słonecznych zostały dodane wraz z ostatnią nowelizacją w 2012 roku. Zasady dyrektywy zostały przyjęte przez wszystkie kraje UE.
Rozporządzenie UE zakazuje składowania odpadów elektronicznych na wysypiskach i wymaga ich recyklingu ze względu na zawarte w nich toksyczne metale ciężkie takie jak ołów i kadm, które w przeciwnym razie mogą zanieczyścić wody gruntowe. Nie powinniśmy więc zastanawiać się, co jest rozwiązaniem droższym, a co tańszym – recykling to jedyna słuszna droga. Oczekuje się, że w przyszłości ponowne wykorzystanie paneli słonecznych stworzy dodatkowe miejsca pracy w dziedzinie zielonych technologii, a już teraz podejmowane są działania przygotowujące do radzenia sobie z większymi ilościami odpadów.
Wymagana technologia już istnieje w Europie – stosuje ją np. zakład recyklingu firmy Veolia we Francji, który może poddać recyklingowi 94,7% materiałów wykorzystywanych w panelach słonecznych. Jest to limit teoretyczny, ponieważ w gospodarce odpadami stuprocentowy recykling jest nieosiągalny (https://www.pv-magazine.com/2020/08/26/recycling-pv-panels-why-cant-we-hit-100/).
Najstarsza w Europie elektrownia słoneczna podłączona do sieci obchodziła właśnie swoje 40. urodziny i nadal z powodzeniem pracuje. W przypadku paneli słonecznych cykl życia o długości 25-30 lat jest więc raczej szacunkiem niż rzeczywistością. Panele słoneczne zaczęły być powszechnie montowane około 10 lat temu. Żywotność tych paneli słonecznych potrwa jeszcze 15-20 lat. Ponieważ panele z czasem tracą wydajność z powodu degradacji materiału, producenci zazwyczaj gwarantują ich sprawność po 25 lub 30 latach na poziomie 75-80 %. Po tym czasie, zwłaszcza w zastosowaniach mieszkaniowych, w większości przypadków panele nie są od razu usuwane, więc pracują jeszcze przez kolejne 10-20 lat. W dużych elektrowniach słonecznych natomiast ze względów ekonomicznych repowering może rozpocząć się przed 25.-30. rokiem eksploatacji, w ramach którego stare panele o niższej sprawności wymieniane są na nowe, efektywniejsze.
Według szacunków, wytwarzanie odpadów z paneli słonecznych na szerszą skalę nastąpi w latach 50. XXI wieku. Do tego czasu prawdopodobnie zostaną opracowane wystarczająco skuteczne metody i technologie rozdzielania materiałów z paneli słonecznych i innych odpadów elektronicznych oraz ich recyklingu. Te same problemy dotyczą wszystkich innych odpadów – na przykład odpadów po wypaleniu paliwa jądrowego, które obecnie umieszcza się w podziemnych składowiskach na następne 10 000 lat.
Utylizacja paneli słonecznych to ważny temat, a jego znaczenie będzie rosło wraz z końcem cyklu życia pierwszych paneli. Choć ich recykling stanie się już wtedy stałą praktyką, warto podkreślić, że odpowiedzialne zachowanie konsumentów również odegra ważną rolę w zapobieganiu niekontrolowanemu wprowadzaniu opadów z paneli fotowoltaicznych do środowiska.